گرهچینی تجلی وحدت در معماری اسلامی ایرانی است و شکوه وحدت، وحدانیت و تجلی معنا و مفهوم در آن مشاهده می شود.
در اسلام تصویرسازی ممنوع است، بنابراین معماران مسلمان سعی کردند با الهام گرفتن از اشکال آنها را بهصورت هندسی نشان دهند که یکی از ابزارها «گرهچینی» است،.
هنر گرهچینی از دیرباز، یکی از مهمترین عوامل مؤثر در زیباییشناسی معماری اسلامی و ایرانی بوده است و در مساجد، اماکن مذهبی، ارسیها، درهای ورودی داخل، نردهها، منبرها و سقفهای چوبی استفاده میشود.
از آنجا که معماری ایران از غنیترین نوع در تاریخ معماری جهان به شمار میرود ـ چه به لحاظ صورت اثر و چه از نظر کمال معنایی ـ لذا هنر گرهچینی نیز، در این همراهی، پابهپای هنر معماری و معماری اسلامی جاودانه شده است.
از مکانهایی که باید از آن به گنجینه و کلکسیون کار گرهکاری در انواع مختلف نام برد، مسجد سید اصفهان است در و پنجرهها، ارسیها و سقف چهلستون مسجد، یکی از شاهکارهای صنعت چوب و گرهسازی است همچنین نمونه دیگر گرهچینی را میتوان در معماری مسجد میرزا تقی و درب ورودی امامزاده عبدالله(ع) در همدان مشاهده کرد.
در گرهچینی مجموعهای زیبا و دلفریب از اشکال هندسی، کنار هم مینشینند و خیال نظارهگر را تا بیکران ماورا پیش میبرند، هندسهای متعالی که در مکانهای مختلف بنا و یا به طور مستقل و در معماری مساجد مورد استفاده بوده است.
هر چند که از گرهچینی در گچبری، کاشیکاری و آینهکاری نیز بهره میبردند، اما بیشترین و اصلیترین کاربرد آن در استفاده از چوب است.
درهای گرهچینی در بیشترین اماکن مقدس که بشارتی است از ورود به قطعهای از بهشت، منبرهای مزین به گره با انواع چوبهای خوش نقش و نگار، طنین صفای مسجد را تکرار میکنند.
پنجرههای ارسی و سردرها را میتوان از بارزترین موارد استفاده گرهچینی برشمرد.